Hamam Nedir?
Geleneksel bir Türk banyosu olan hamam, Osmanlı döneminde gelişmiştir. Rahatlama, temizlik ve sosyalleşme amacıyla kullanılan hamamlar aslında ritüel ve kültürel anlamda önemli bir yere sahiptir. Günümüzdeki hamamlar buhar, nem ve sıcaklık faktörlerini bir araya getirerek vücudun temizlenmesi ve arındırılması amacıyla tercih edilir. Tarihsel olarak da köklü bir geçmişe sahip olan hamamlar birden fazla bölümden oluşur.Belirli bir düzene göre inşa edilen hamamlar 3 ana bölümden meydana gelmektedir. Üst değiştirme bölümü, ılıklık ve sıcaklık şeklinde sıralanan bu bölümlerin her birinde işlev farklıdır. Üst değiştirme bölümünde hamam girenler kıyafetlerini çıkarır ve dinlenir. Genelde kubbeli bir yapıdadır.
Bazı hamamların bu bölümünde büyük bir havuz yer alabilir. Üst değiştirme bölümü hamama gelenlerin ilk defa karşılaştığı ve ilerleyen saatlerde dinlenmek adına tekrar buraya geldiği alandır.
Ilıklık bölümü bir geçiş alanı olarak bilinir. Vücudun sıcaklığa alıştırıldığı bu alanda vücut ısısı dengelenir. Ayrıca ılıklık alanında temizlik ve yıkanma işlemleri yapılır. Son bölüm olan sıcaklık alanı, hamamın en nemli bölgesidir.
Orta kısmında göbek taşı olarak bilinen ısıtılmış büyük bir mermer taşı yer alır. Bu taşın üzerinde köpük masajı ile keseleme gibi işlemler yapılır. Vücuttaki toksinlerin atıldığı bu bölüm derinlemesine temizliğin yapıldığı alandır.
Hamamın Faydaları
Hamamın faydaları fiziksel, ruhsal ve kültürel olarak ele alınabilir. Cilt sağlığını koruyan hamam kese uygulamaları kasların gevşemesine ve ağrıların hafifletilmesini sağlar. Ayrıca hamamın buharlı ve sıcak ortamı vücudu terletirken toksinlerin kolayca atılmasını destekler.
Kan dolaşımını iyileştiren ve bağışıklığı güçlendiren hamamın zihinsel faydaları arasında uyku kalitesini artırma ve stresi azaltma gibi etkiler bulunur. Ayrıca zihinsel netlik sağlayan hamamın odaklanma gücünü artırdığı bilinir. Sosyal ve kültürel anlamda ise sosyal etkileşim sağlarken kültürel bağlılığı destekler ve geleneklerin korunmasını sağlar.
Hamamın Tarihçesi
Hamamın tarihçesi Antik Roma ve Bizans dönemini kapsar. Bu kültür ilk olarak Roma döneminde ortaya çıkmıştır. Büyük halk banyolarına Thermae adı verilmiş ve bir süre sonra yaygınlaşmıştır. O dönemde yaşayan insanlar için çok önemli bir sosyalleşme alanı haline gelen hamamlarda temizlik ve sağlık gibi aktivitelere önem verilmiştir.
Antik Roma döneminde büyük kompleksler halinde inşa edilen hamamların içerisinde farklı bölümler yer almıştır. Ayrıca bahçe, spor salonları ve kütüphane gibi kültürel alanlar da oluşturulmuştur. Sıcak su ile buharın sağlığa olan etkisine inanan Romalılar hamamları rahatlama alanı olarak kullanmıştır. Yunan hamamları da Roma öncesinde dikkat çekmiştir. Bu dönemde küçük ölçekte inşa edilen hamamlar genelde temizlik için tercih edilmiştir.
Bizans hamamları, Romanın bölünmesinden sonra da varlığını korumaya devam etmiştir. Hristiyanlığın etkisiyle birtakım değişikliklere uğrasa da dini rutieller ve temizlik amacıyla kullanılmaya devam edilmiştir.
Osmanlı dönemine gelindiğinde ise İslam kültürüyle birleştirilen hamamlar sadece temzilik amacıyla değil sosyal etkinlikler ve dini ritüeller için de kullanılmıştır. Osmanlı mimarisinde de hamamların önemli bir yere sahip olduğu bilinirken günümüze kadar gelişimini sürdürmüştür. Ayrıca Osnalı hamamları mermerli göbek taşları, büyük kubbeleri ve birden fazla bölümüyle dikkat çekmiştir. Erkek ve kadınlar için ayrı gün ve bölümler hazırlanırken toplumun her kesimi hamamları kullanmıştır.